Model biznesowy oparty na współpracy (ang. Collaborative Business Model - CBM) jest otwartym modelem innowacji, opracowanym przez sektor akademicki w celu stworzenia sieci współpracy różnych zainteresowanych stron, która służyłaby jako źródło innowacji dla konkretnych zagadnień związanych z przemysłem. Dlatego też celem modelu jest maksymalizacja potencjału i możliwości ekosystemu innowacji poprzez łączenie różnych zainteresowanych stron w procesie tworzenia pomysłów i podejmowania decyzji. Sieć służy jako kanał łączący studentów i sektor edukacji z przemysłem, sektorem publicznym i społeczeństwem obywatelskim. W ramach wzajemnej współpracy, sieć stron zainteresowanych rozwija model biznesowy, wzajemnie dodając do modelu wartość każdej zaangażowanej strony. Główny cel tradycyjnych modeli innowacji opiera się na sieci innowacji w przedsiębiorstwie, które jest odpowiedzialne za stworzenie struktury promującej innowacje, lub na współpracy z innym przedsiębiorstwem. Model ten wykracza poza tradycyjne cechy i skupia się na współpracy z sieciami zewnętrznymi jako zasobem innowacji. W tym kontekście przekształca on tradycyjną strukturę podejścia oddolnego w procesie decyzyjnym, w kierunku oddolnego zarządzania, pozwalając nie tylko na tworzenie innowacyjnych pomysłów, ale także na ich wzrost i rozwój.  Model odkrywa trzy warstwy współpracy, z których każda ma na celu zmniejszenie przepaści pomiędzy zaangażowanymi grupami i zapewnienie otwartego środowiska, które sprzyja rozwiązywaniu problemów i tworzeniu pomysłów z zachowaniem wysokiej jakości. Zebrane razem zainteresowane strony tworzą innowacyjny model biznesowy oparty na różnorodności i wzajemnej współpracy wszystkich zaangażowanych użytkowników z danym sektorem przemysłu [1]. CBM ma szeroki zakres zastosowań, od startupów po przedsiębiorstwa publiczne i prywatne. Model biznesowy oparty na współpracy różni się liczbą uczestników, wahając się od 50 do 500 osób, a dostarczenie nowatorskich wyników trwa od trzech do szesnastu miesięcy.

Specyfika modelu biznesowego opartego na współpracy:

• Zachęca szerokie grono uczestników do przekazywania danych wejściowych, wykorzystując sieci poczwórnej helisy jako kanał wejściowy
• Opracowuje wykonalne modele biznesowe i potencjalne pomysły wraz z praktycznymi krokami w celu pomyślnego rozwoju projektów w oparciu o wkład sieci współpracowników, która obejmuje również obywateli, w proces decyzyjny
• Zwiększa wzajemne zrozumienie między zaangażowanymi stronami i usuwa przeszkody na etapie wdrażania, ale także zapewnia środowisko dla zachowania trwałości wyników
• Dodaje wartość do produktu końcowego lub usługi z uwzględnieniem specyfiki wszystkich zaangażowanych stron

Model biznesowy oparty na współpracy ma zastosowanie, gdy:

• Występuje potrzeba lub konieczność poszerzenia ekosystemu innowacji
• Specyficzne lokalne lub regionalne wyzwania gospodarcze i rozwojowe wymagają wspólnych wysiłków i mają złożony charakter
• Dominujące tendencje mogą nie być dogodne dla wszystkich zainteresowanych stron włączonych do sieci współpracy i należy je zbadać z zastosowaniem różnych perspektyw
• Przemysłowe modele biznesowe i procesy decyzyjne mają w znacznym stopniu wpływ na wiele różnych grup

Uczestnikami modelu opartego na współpracy są pracownicy akademiccy i studenci, partnerzy z sektora przemysłowego, a także władze lokalne i społeczeństwo obywatelskie.

Pracownicy uczelni - zarządzają procesem. Moderatorem może być jedna osoba lub zespół, który zarządza środowiskiem współpracy, w celu utrzymania aktywnej sieci partycypacyjnej pomiędzy zaangażowanymi stronami zainteresowanymi przez cały czas trwania CBM.
Zadania moderatora obejmują planowanie, kierowanie procesami, zarządzanie dialogiem, przewodniczenie wydarzeniom i spotkaniom, pomoc studentom i społeczeństwu obywatelskiemu w zapełnianiu luki pomiędzy nimi a sektorem przemysłu, monitorowanie i ocenę wyników CBM, nadzorowanie całego procesu, drukowanie i rozpowszechnianie całego procesu, bycie osobą kontaktową w fazie po wdrożeniu CBM. 

Studenci - pracownicy uczelni przeprowadzają studentów przez proces tworzenia modelu biznesowego, lub rozwoju idei, w trakcie regularnego przebiegu danego przedmiotu. Studenci są potencjalnymi założycielami startupów, a grupa studentów z najbardziej innowacyjnym i perspektywicznym pomysłem na biznes zostaje włączona do przyszłego projektu modelu opracowanego w ścisłej współpracy z przemysłem i pracownikami uczelni, a także z obywatelami w ramach sieci współpracy. 

Przedstawiciele branży - biorą udział we wspólnym projektowaniu modelu biznesowego jako eksperci oraz grupa, która zarządza projektami studentów i je ocenia. Przedstawiciele branży są zaangażowani w fazę wdrażania CBM, biorąc pod uwagę podstawowy model i współpracując z uczestniczącymi grupami w dostarczaniu innowacyjnego modelu biznesowego opartego na współpracy w perspektywie długoterminowej. Są to członkowie komitetu sterującego, który decyduje o procesie planowania i działaniach podejmowanych podczas procesu wdrażania.

Realistyczne szacunki czasu i kosztów są szczególnie trudne na początkowych etapach CBM. Szacunki zależą od oczekiwań co do złożoności i trwałości modelu biznesowego. Obejmują one jednak przepisy dotyczące organizacji panelu i personelu, kosztów spotkań, wydarzeń i wykorzystanych materiałów, podróży i zakwaterowania, komunikacji, sprawozdawczości i prowadzenia dokumentacji, jak również udostępniania wyników.

MODERATOR

Osoba nadająca tempo procesowi tworzenia w oparciu o współpracę tworzy otoczenie, ułatwia uczestnictwo i proces, pełni rolę przywódcy i interweniuje we wszystkich fazach modelu biznesowego opartego na współpracy, zarządza konfliktami i nierównościami pomiędzy różnymi grupami, jak również buduje konsensus, który stanowi podstawę do podejmowania decyzji integracyjnych. Moderator jest głównym mediatorem pomiędzy zaangażowanymi grupami oraz dostarcza modele i techniki zrównoważonego zaangażowania zainteresowanych stron.

Jeden lub dwaj pracownicy naukowi lub dydaktyczni zatrudnieni w instytucji akademii, posiadający doświadczenie w procesach partycypacyjnych i opartych na konsensusie są członkami będącymi przedstawicielami. Ich zaangażowanie powinno być neutralne i aktywne na wszystkich etapach stosowania modelu. Na konkretnych i określonych etapach CBM, wraz z wybranymi przedstawicielami branży, moderator organizuje wspólną grupę sterującą, która jest odpowiedzialna za opracowanie ostatecznego zintegrowanego modelu biznesowego.

CEL

Wprowadzony model stanowi platformę opracowaną przez pracowników uczelni i stanowi narzędzie łączące studentów, przemysł i obywateli w tworzeniu innowacyjnych rozwiązań rzeczywistych problemów życiowych w dziedzinie konkretnego tematu branżowego.

HARMONOGRAM I LOGISTYKA

Czas trwania CBM zależy od różnych czynników, takich jak dostępność czasowa pracowników z branży przemysłowej oraz akademickiej, możliwości zarządzania zaangażowanym personelem, dostępne środki finansowe, środowisko lokalne, dostępność narzędzi do osiągnięcia celu, charakterystyka systemu politycznego, jeśli dotyczy, oraz różne niewymienione aspekty. W związku z tym czas trwania realizacji modelu może wynosić do szesnastu miesięcy. Najkrótszy okres realizacji modelu wynosi około sześciu miesięcy.

Jak wspomniano wcześniej, CBM składa się z trzech głównych faz, z których druga jest najbardziej złożona.
Są to:

Wstępna faza modelu biznesowego opartego na współpracy dotyczy działań przygotowawczych w zakresie budowania podstaw modelu i jej optymalny czas trwania wynosi do trzech miesięcy

Druga faza to faza wdrażania modelu biznesowego opartego na współpracy, a jej czas trwania może wynosić do dziewięciu miesięcy.        

Faza następująca po wdrożeniu modelu biznesowego opartego na współpracy - prezentacja CBM społeczności oraz dalsze działania badawcze, promocyjne i rozpowszechniające. Faza trwa do czterech miesięcy.

WSKAZÓWKI

Liczba cykli powtarzanych w drugiej fazie realizacji zależy od czynników finansowych, ale przede wszystkim od złożoności tematu. Chociaż pierwsza faza modelu trwa znacznie krócej niż druga, druga faza realizacji zależy od poziomu jakości planu działania przewidzianego w pierwszej fazie modelu biznesowym opartym na współpracy.

Jak wspomniano wcześniej, CBM składa się z trzech głównych faz, z których druga jest najbardziej złożona. Faza wstępna CBM jest fazą przygotowawczą modelu współpracy i jej optymalny czas trwania wynosi do trzech miesięcy. Druga faza - faza wdrażania CBM - jej czas trwania jest najdłuższy, odpowiedni do złożoności zarządzania sieciami współpracy uczestniczącymi w projektowaniu CBM. Podczas formalnych wydarzeń, grupy zainteresowanych stron spotykają się i współtworzą model po przeprowadzeniu dokładnych przygotowań, które poprzedzają te wydarzenia. W zależności od zaspokojenia potrzeb wszystkich zainteresowanych stron, jak również stopnia skomplikowania modelu w danym przypadku, faza ta może trwać od trzech do dziewięciu miesięcy. W ostatnim przypadku cykl drugiego etapu jest powtarzany aż do osiągnięcia zadowalającego rozwiązania i opracowania CBM. Etap ten dotyczy następujących podetapów:

1. Student bogaty w informacje - spotkania uniwersyteckie - ten etap jest częścią pierwszej fazy CBM i trwa do końca pierwszego podetapu fazy wdrażania CBM.
2. Wydarzenie informacyjne dla społeczeństwa obywatelskiego - obywatele są zaangażowani w początkową fazę wdrażania CBM, która skupia się ich poziomie wiedzy na dany temat. Ponadto społeczeństwo obywatelskie bierze udział w fazie końcowej, gdzie aktywnie uczestniczy w zbiorowym procesie decyzyjnym dotyczącym rozwoju modelu biznesowego jako w pełni poinformowani i istotni uczestnicy.
   
   WSKAZÓWKI
   
   

   Stosowanie technik gryfikacyjnych zwiększa uwagę uczestników i ich zaangażowanie w wydarzenie.

3. Pierwsze spotkanie branżowo-studenckie - przedstawiciele sektora przemysłowego witają studentów i pracowników uczelni na terenie swoich obiektów, gdzie studenci prezentują swój projekt modelu biznesowego i uzyskują dalsze praktyczne informacje na temat obszaru badań. Podczas prezentacji i burzy mózgów, wraz ze wspólnym komitetem następuje opracowanie pierwszego projektu modelu biznesowego opartego na współpracy - przypadek wstępnego testowania platformy CBM, który będzie dalej przedstawiany opinii publicznej, dając możliwość wzbogacenia treści o sugestie obywateli, ich pomysły, opinie, uwagi, krytykę i pożądane kierunki dalszego rozwoju. Spotkanie trwa około trzy godziny. 

Wyniki są dokumentowane w każdej fazie modelu. W końcowym etapie wyniki te przedstawiają pisemną, zintegrowaną wersję ostatecznego modelu. Działania i szczegółowe ramy formalne CBM stanowią część raportu, który służy jako model przypadku dla innych regionalnych i międzynarodowych współpracy pomiędzy sektorem przemysłowym i akademickim, z uwzględnieniem użytkowników końcowych w tworzeniu modelu. Sprawozdanie uwzględnia również międzynarodowy wymiar wkładu CBM i służy jako narzędzie integracji społecznej w modelowaniu biznesowym oraz dalszej poprawie partycypacji w oparciu o współpracę.
Moderator rozpowszechnia wyniki poprzez różnego rodzaju wydarzenia, konferencje, regionalne i międzynarodowe sesje networkingowe. Również działania promocyjne są rozpowszechniane za pomocą kanałów cyfrowych.

Bruneel, Johan, Pablo d’Este, and Ammon Salter. "Investigating the factors that diminish the barriers to university–industry collaboration." Research policy 39, no. 7 (2010): 858-868.

Davey, T., T. Baaken, M. Deery, and V. Galán-Muros. "Good practice case studies in university-business cooperation." Part of the DG Education and Culture Study on the Cooperation between Higher Education Institutions and Public and Private Organisations in Europe (30).

Edmondson, Gail, Lori Valigra, Michael Kenward, Richard L. Hudson, and Haydn Belfield. "Making industry-university partnerships work: Lessons from successful collaborations." Science Business Innovation Board AISBL (2012): 1-52.

Elliott, Janice, Sara Heesterbeek, Carolyn J. Lukensmeyer, and Nikki Slocum. "Participatory Methods Toolkit: A practitioner’s manual." King Baudouin Foundation and the Flemish Institute for Science and Technology Assessment (viWTA) (2005)

Eppler, Martin J., Friederike Hoffmann, and Sabrina Bresciani. "New business models through collaborative idea generation." International Journal of Innovation Management 15, no. 06 (2011): 1323-1341.

Hall, S., S. Shepherd, and Z. Wadud. "The Innovation Interface: Business model innovation for electric vehicle futures." (2017).